Unieważnienie testamentu notarialnego

Testament notarialny jest to jeden z najczęściej wybieranych sposobów i rodzajów sporządzania testamentu. Panuje powszechne przekonanie o jego skuteczności i bezpieczeństwie ze względu na to, iż wszelkie decyzje dotyczące przepisywanego majątku są podejmowane w obecności notariusza, który zawsze służy profesjonalnym doradztwem oraz rozwianiem wszelkich wątpliwości w kwestiach prawnych.

Obowiązkiem notariusza jest sprawdzenie czy testator posiada całkowitą zdolność do czynności prawnych oraz ustalenie okoliczności sporządzanego testamentu, np. czy nie zostaje on sporządzany pod czyimś naciskiem, przymusem. Ponadto notariusz musi sporządzić tzw. akt poświadczenia dziedziczenia, składający się z kilkunastu punktów. Pominięcie któregokolwiek z nich jednocześnie oznacza nieważność testamentu.

Po dokładnym przejściu całego procesu sporządzenia testamentu, notariusz odczytuje akt w obecności osób biorących udział w tej czynności, aby dokładnie zapoznać ich z treścią dokumentu i upewnić się czy zachodzi zgodność z ich wolą. Spisany już testament pozostaje u notariusza. Jego oryginał jest przetrzymywany w bezpiecznym miejscu w kancelarii.

Dzięki załatwieniu wszystkich formalności niezbędnych do przygotowania testamentu w jego właściwej formie, jest on uznawany za bezpieczny oraz niemożliwy do podważenia bądź unieważnienia. W praktyce jednak jest to możliwe, jednak wiąże się to z przejściem skomplikowanego i długotrwałego procesu.

W jakich sytuacjach można unieważnić testament?

Najważniejszą podstawą do tego jest wykazanie wady oświadczenia woli testatora. Uznanie nieważności testamentu następuje, jeśli jest on sporządzany np. pod przymusem, a nawet pod wpływem groźby. Należy to jednak odpowiednio wykazać i uzasadnić, ponieważ jest to kwestia dotycząca stanu wyłączenia świadomego lub swobodnego powzięcia decyzji. W tym celu po śmierci testatora przeprowadzany jest dowód z opinii biegłego, ale istotne są też zeznania świadków czy różnego rodzaju dokumenty, np. zaświadczenie lekarskie, jeśli próbujemy wykazać chorobę psychiczną testatora, która uniemożliwiała mu wyrażenie właściwej woli i całkowitą świadomość podejmowanej decyzji.

O unieważnienie testamentu można ubiegać się również jeśli został on sporządzony pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał w ten sposób, nie spisałby testamentu o tej samej treści.

Również zachowanie niewłaściwej formy sporządzonego testamentu powoduje jego nieważność, ponieważ w tej sytuacji zostają naruszone przepisy Prawa o notariacie.

Należy zaznaczyć, że zniszczenie aktu w żaden sposób nie wpłynie na jego odwołanie. Charakterystycznym dla testamentów notarialnych jest ich bezpłatne wpisywanie do Notarialnego Rejestru Testamentów, który zawiera informację odnośnie miejsca przechowywania dokumentu. Jeśli jednak doszłoby do zniszczenia dokumentu np. na skutek zjawisk losowych, a środki dowodowe nie umożliwią odtworzenia jego treści, wówczas zastosowane zostaną przepisy o dziedziczeniu ustawowym.

Artykuł 945 Kodeksu cywilnego jasno określa terminy, których należy się trzymać. Oznacza to, iż nie można podejmować próby unieważnienia testamentu notarialnego po upływie 3 lat od dnia, w którym osoba zainteresowana tą sprawą dowiedziała się o przyczynie nieważności. Obowiązuje również termin 10 lat od dnia otwarcia spadku.