Przekroczenie granic obrony koniecznej

Obrona konieczna następuje w przypadku „bezprawnego i bezpośredniego zamachu”, gdy nasza reakcja jest odpowiednia do okoliczności tej sytuacji i siły zamachu.

Czym jest zamach bezprawny i bezpośredni?

Poprzez bezprawny zamach definiujemy czyny, które naruszają obowiązujące normy prawne i pociągają za sobą dalszą odpowiedzialność karną. Takiego zamachu stanowiącego element przestępstwa może dopuścić się wyłącznie osoba odpowiadająca za swoje działania.

Określenie „bezpośredni” dotyczy sytuacji wskazującej na duże prawdopodobieństwo przystąpienia do ataku bądź już jego rozpoczęcie przez sprawcę zdarzenia, na co powinniśmy natychmiastowo zareagować.

Aby zamach podlegał obronie koniecznej, musi on mieć także charakter realny. Oznacza to, że całe zajście musiało mieć miejsce w rzeczywistości, a nie na skutek urojenia czy wyobrażenia.

Jak ustalone zostały granice obrony koniecznej?

W takich przypadkach największy spór toczy się o to czy działanie osoby zaatakowanej jest odpowiednie do skali zagrożenia, czy jest ono zbyt gwałtowne. W drugim przypadku dochodzi do przekroczenia granic obrony koniecznej. W polskim prawie nie ustalono jednak dokładnych przepisów w tym zakresie, dlatego granice te są zmienne, w zależności od powagi sytuacji i stopnia niebezpieczeństwa.

Wyróżnia się przy tym pojęcie ekscedentu w wypadku obrony koniecznej i jego 2 rodzaje:

– eksces intensywny, gdy działanie obronne jest niewspółmierne do poziomu zagrożenia
– eksces ekstensywny, kiedy środki zastosowane w celu obrony zostają użyte przy nierozpoczętym jeszcze zamachu lub po całym fakcie zdarzenia (działanie niewspółmierne do czasu zamachu)

Co kwalifikuje się jako przekroczenie granic obrony koniecznej?

Przekroczenie granic obrony koniecznej obejmuje działania w celu obrony własnej, które nie odpowiadają stawianym im wymogom i wpływają na naruszenie życia, zdrowia lub mienia atakującego. W przypadku przekroczenia granic obrony koniecznej, każde takie naruszenie jest równoznaczne z popełnieniem przestępstwa.

Przekroczenie granic obrony koniecznej ma miejsce, jeśli nasza odpowiedź na atak jest zbyt gwałtowna lub niezgrana czasowo z momentem ataku (eksces intensywny i ekstensywny).

Przy każdej tego typu sprawie uwzględniane są okoliczności całego zdarzenia. Pod uwagę brany jest przede wszystkim stopień niebezpieczeństwa oraz przebieg zamachu i obrony. Sąd uwzględnia również uczucia towarzyszące napadniętej osobie. Najczęściej w takich sytuacjach strach i panika zwyciężają nad zdrowym rozsądkiem, co ma duże znaczenie dla ostatecznego wyroku.

Jaki wyrok jest stosowany w tego rodzaju sprawach?

Nie ma jednoznacznego wymiaru kary w przypadku przekroczenia granic obrony koniecznej. Każdy przypadek jest oceniany indywidualnie.

Jeśli sposób obrony był nieadekwatny do skali zagrożenia zamachu, najczęściej sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary. Całkowite odstępstwo od niej obowiązuje w przypadku poczucia strachu lub wzburzenia, które było powodem przekroczenia granic obrony. Przestępstwa nie popełnia również osoba odpierająca zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem celem koniecznej obrony, o czym mówi artykuł 25 Kodeksu Karnego.

W każdej tego typu sprawie podstawą jest przysługujące każdemu człowiekowi prawo do obrony koniecznej.