Niektóre czynności prawne wymagają dla swej ważności zachowania szczególnej formy. W przypadku niedochowania tej formy czynność jest nieważna. Jednym z przykładów jest przeniesienie własności nieruchomości. Zgodnie z art. 158 Kodeksu cywilnego umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości oraz umowa przenoszącą własność nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Dokonanie jakich innych czynności wymaga zachowania formy aktu notarialnego? Czym są czynności notarialne? Jakie elementy powinien zawierać akt notarialny?
Czynności wymagające zachowania formy aktu notarialnego
Zachowanie formy aktu notarialnego może być wymagane przepisami prawa lub wynikać z woli stron np. strony mogą zdecydować, że chcą zawrzeć umowę sprzedaży samochodu w formie aktu notarialnego. W przypadku zgodnej woli stron notariusz dokona czynności notarialnej i przygotuje akt. Ze względu na fakt, że forma aktu notarialnego dla umowy sprzedaży samochodu nie została zastrzeżona w przepisach prawa, jej niedochowanie nie powoduje nieważności zawartej umowy. Oznacza to, że strony mogą zawrzeć umowę w formie pisemnej i będzie ona ważna. Natomiast do notariusza, w celu dokonania czynności notarialnej, mogą udać się, jeśli tak postanowią. Zupełnie inaczej jest w przypadku, gdy zachowanie formy aktu notarialnego wynika z przepisów. W tym przypadku obowiązkowe jest udanie się do kancelarii notarialnej, a zawarcie umowy w innej formie będzie nieważne. Nie można więc umową w formie pisemnej przenieść własności nieruchomości. Przed dokonaniem czynności prawnej warto sprawdzić w przepisach, czy nie jest wymagane zachowanie formy szczególnej.
Zgodnie z Prawem o notariacie notariusz sporządza m.in.:
- akty notarialne np. umowy zniesienia współwłasności, umowy sprzedaży działek, umowy spółek, umowy działu spadku, testamenty, umowy dożywocia, pełnomocnictwa,
- akty poświadczenia dziedziczenia,
- poświadczenia np. własnoręczności podpisu, daty okazania dokumentu,
- protesty weksli i czeków,
- wypisy, odpisy i wyciągi dokumentów.
Jak wskazuje na stronie notariusz Marta Kabat z Krakowa czynności dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego.
Kto może dokonać czynności notarialnej? Dokonywanie czynności notarialnych należy do wyłącznych kompetencji notariusza. W pewnych przypadkach – określonych w ustawie – czynności mogą dokonywać również zastępcy notarialni oraz aplikanci notarialni.
Akt notarialny – jakie elementy powinien zawierać?
Akt notarialny składa się m.in. z:
- komparycji: nagłówku z datą i miejscem sporządzenia aktu, imionami i nazwiskami,
- części właściwej: obejmującej oświadczenia stron,
- pouczenia oraz informacji wskazującej wysokość pobranego podatku od dokonanej czynności prawnej,
- informacji o kosztach notarialnych,
- zakończenia, podpisów stron oraz podpisu notariusza.
Gdy akt notarialny jest sporządzony na dwóch lub więcej arkuszach, to arkusze te powinny być ponumerowane, parafowane i połączone. Niedopuszczalne są wywabiania i wyskrobywania. Wolne miejsca powinny być przekreślone.
Akt notarialny przed podpisaniem powinien być odczytany przez notariusza lub przez inną osobę w jego obecności. Przy odczytaniu aktu notariusz powinien przekonać się, czy osoby biorące udział w czynności dokładnie rozumieją treść aktu oraz jego znaczenie, a także czy akt jest zgodny z ich wolą. Załączniki aktu powinny być odczytane na żądanie.
Po sporządzeniu aktu strony otrzymują jego wypis. Natomiast zgodnie z przepisem art. 95 Prawa o notariacie oryginały aktów notarialnych nie mogą być wydawane poza miejsce ich przechowywania. Należy dodać, że wypis nie jest kopią, ma moc oryginału i stanowi dokładne odwzorowanie treści aktu.
Czy kancelaria notarialna to jedyne miejsce, w którym może być sporządzony akt notarialny? Co do zasady notariusz dokonuje czynności notarialnych w siedzibie kancelarii, natomiast gdy przemawia za tym charakter czynności lub okoliczności, czynność może być dokonana również w innym miejscu.