Przejdź do treści

Prawo moralne

Uproszczone procedury budowlane – nadchodzą zmiany

Prawo – „to pewien nakaz rozumu mający na celu dobro wspólne, ogłoszony przez tego, kto sprawuje pieczę nad wspólnotą” (Św. Tomasz, S. Th. I-II, q.90, a. 2., por. KKK 1951).

Podział prawa moralnego ze względu na prawodawcę: a) Boskie: wieczne, naturalne, pozytywne (objawione) b) ludzkie: kościelne (kanoniczne), świeckie (państwowe).

Prawo wieczne

(KKK 1950-1953) – „plan odwiecznej mądrości układający działanie wszystkich istot stworzonych” (Św. Tomasz, S. Th. I-II, q. 93, a. 1.); idea rządzenia światem, która tkwi odwiecznie w Bożym umyśle. Prawo wieczne, będące w Bogu, jest źródłem wszelkich praw (KKK 1950-1953). Prawo naturalne (KKK 1954-1960) – „odbicie prawa wiecznego w rozumie ludzkim” (Św. Augustyn); „uczestnictwo prawa wiecznego w rozumnej naturze” (Św. Tomasz S. Th. I-II, q. 94, a. 2.) (def. uznająca Boga oraz prawo wieczne).

Prawo naturalne

Ogół norm obiektywnych i niezmiennych, które wynikają z natury człowieka (jego wewnętrznej struktury), poznawanych dzięki naturalnemu światłu rozumu. Najbardziej podstawową zasadą prawa naturalnego jest: “dobro czyń, a zła unikaj”. Prawo naturalne wyraża pierwotny zmysł moralny, który pozwala człowiekowi rozpoznać rozumem, czym jest dobro i zło, prawda i kłamstwo. Wynika to z tego, że człowiek ukierunkowany jest na prawdę, którą wola odczytuje jako dobro. Choć ma człowiek możliwość wyboru między dobrem z złem, jednak właśnie poprzez wybór dobra człowiek staje się bardziej wolnym. Podstawowa zasada prawa naturalnego znajduje swoje ukonkretnienie w poszczególnych skłonnościach naturalnych:

Ze skłonności do zachowania życia (Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Dokument „W poszukiwaniu uniwersalnej etyki: nowe spojrzenie na prawo natury nr 48 – mówi o inklinacji do zachowania i rozwoju własnej egzystencji) – wynika zasada szacunku wobec ludzkiego życia jako dobra podstawowego, które jest fundamentem innych praw człowieka (Krąpiec s. 201). Szacunek wobec życia wyraża się w jego nietykalności (sprzeciw wobec aborcji, eutanazji, samobójstwa). Wyrazem odczytania prawa naturalnego w dziedzinie nietykalności życia jest przysięga Hipokratesa: “Nikomu nigdy, także na żądanie, nie dam zabójczego środka ani też nie udzielę w tym względzie rady: podobnie nie dam żadnej kobiecie dopochwowego środka poronnego”. Dokument: z tej inklinacji wypływają inklinacje do tego, co przyczynia się, w sposób charakterystyczny do utrzymania jakości życia: nienaruszalność ciała, korzystanie z dóbr zewnętrznych, które zapewniają byt (pożywienie, mieszkanie, praca) jakość środowiska naturalnego
Ze skłonności do przekazywania życia (dokument 49 – jest to inklinacja wspólna wszystkim istotom żyjącym, dotyczy przetrwania gatunku, który się realizuje przez rozmnażanie) – wynika zasada szacunku wobec spraw związanych z przekazywaniem życia. Ponieważ przekazywanie życia wiąże się z relacjami między mężczyzną a kobietą, zatem zasada szacunku do spraw związanych z przekazywaniem życia prowadzi do szacunku m.in.: • wobec miłości między mężczyzną i kobietą • wobec mężczyzny i wobec kobiety • wobec praw natury wpisanych w cielesność mężczyzny i kobiety (sprzeciw wobec środków antykoncepcyjnych)
Ze skłonności do poznania prawdy – wynika szacunek wobec prawdy, szczególnie prawdy o człowieku (Dokument nr 50 – inklinacja charakterystyczna dla istoty ludzkiej jako istnienia duchowego obdarzonego rozumem, zdolnego do poznania prawdy, nawiązania dialogu z innymi; inklinacja do życia we wspólnocie, tendencja do życia w zjednoczeniu z Bogiem)

PRAWO POZYTYWNE (OBJAWIONE)

Prawo naturalne nie jest odkrywane w sposób oczywisty przez wszystkich ludzi. Skutkiem grzechu pierworodnego jest bowiem przyćmienie zdolności rozumu do poznawania prawdy oraz osłabienie woli w dziedzinie wyboru dobra. Z tych też względów potrzebne objawienie przez Boga prawa moralnego. Objawianie prawa moralnego należy rozumieć w kategoriach Bożej pedagogii – prawo moralne przez Boga było objawiane stopniowo.

Dwa podstawowe etapy objawiania prawa:

Stare Prawo – Jego przepisy streszczają się w Dekalogu, przygotowują prawo ewangeliczne
Nowe Prawo – prawo ewangeliczne – objawione przez Jezusa Chrystusa w mocy Ducha Świętego
Kazanie na Górze Mt 5-7 (błogosławieństwa; “powiedziano wam …, a ja wam powiadam … wypełnienie i uwewnętrznienie prawa)” złota zasada – “Wszystko więc, co byście chcieli żeby ludzie wam czynili i wy im czyńcie”)
Nowe przykazanie miłości – wypełnienie i pogłębienie przykazań miłości Boga i bliźniego: (J 13,34)
Moralne pouczenia apostołów (1 Kor 13 – hymn o miłości)
Rady ewangeliczne: czystości, posłuszeństwa, ubóstwa – jakie Jezus w Ewangelii zalecił wypełniać swoim uczniom (por. KK 42) (zakonnicy składają śluby; wszyscy powołani do życia według rad ewangelicznych) – problem relacji między przykazaniami, a radami ewangelicznymi – bogaty młodzieniec

Podsumowując nowe prawo jest prawem łaski, miłości (udzielanej przez Ducha Świętego) i wolności (przykład gry na fortepianie).

PRAWO LUDZKIE

– normy wydane przez władzę kościelną lub świecką celem uregulowania stosunków między jednostką a społecznością. Prawo to powstaje poprzez „odczytywanie” prawa naturalnego, które zostaje ujęte w pewne formuły, zostaje ogłoszone i dostępne wszystkim. Prawo ludzkie obwarowuje również sankcjami karnymi.

Prawo kościelne (kanoniczne)

– oparte na prawie Bożym, wydane przez władzę legitymującą się mandatem Chrystusa do ustanowienia potrzebnych w Kościele norm prawnych, jest dyrektywą należącą do moralności chrześcijańskiej i w swych istotnych elementach obowiązuje w sumieniu. Wyrazem prawa kościelnego jest KPK oraz wypływające z niego przykazania kościelne. Aktualne brzmienie przykazań kościelnych (Corrigenda 2042). Prawo świeckie (państwowe, cywilne) – normy prawne ustanowione przez władze państwowe. Prawo stanowione powinno być: – godziwe (tzn. zgodne z prawem naturalnym, patrz pkt. 3), – wydane przez prawowitą władzę, – dla dobra ogółu, – promulgowane, – możliwe do zachowania przez ogół.

MOC WIĄŻĄCA PRAWA LUDZKIEGO.

Prawo ludzkie obowiązuje w sumieniu dokładnie dlatego (i dokładnie w tej mierze), że (i o ile) stanowi wyraz prawa naturalnego. W przeciwnym razie obywatel ma prawo, a nawet obowiązek do tzw. cywilnego nieposłuszeństwa. Zdawali sobie z tego sprawę już starożytni Grecy, czego dowodzi zachowanie bohaterki dramatu Sofoklesa zatytułowanego „Antygona”. Św. Tomasz z kolei naucza: „O tyle prawo ludzkie ma istotne znamiona prawa, o ile jest zgodne z prawym rozumem. (…) O ile zaś nie jest zgodne z rozumem, nazywa się prawem niegodziwym. W takim bowiem przypadku nie ma istotnych przymiotów prawa, ale jest raczej jakąś formą przemocy” (S. Th. I-II, q. 93, a. 3).